Misteriozni auto iz Rijeke - Alfa Romeo 6C 2300 Aerodinamica Spider

[Ivan 17594]

Sportski automobil braće Janković iz Rijeke - danas poznat kao Alfa Romeo 6C 2300 Aerodinamica Spider 

 

    Oko ovog automobila postoji dosta polemika, a možemo slobodno reći, poseduje i elemente mitologije. Verovatno iz razloga što nema puno pravih podataka koji bi potkrepili ili demantovali određene priče (mitove?) oko ovog automobila. Uvek se trudim da napišem tekst na osnovu činjenica, a one su ovde... Pa, prosudite sami posle pročitanog. Ono što je neosporna činjenica je da su braća Janković u Rijeci konstruisali tehnički vrlo napredan automobil. 

 

 

 

    Da, u Rijeci (tada zvanoj Fiume), što zapravo ne bi trebalo da čudi jer je to grad vrlo bogate tehničke kulture. U Austro-Ugarskoj monarhiji Trst je bio glavna luka za potrebe Austrije, a Rijeka za potrebe Mađarske, pa je sve ono gore napisano zapravo bilo podržano od strane Budimpešte. Po završetku prvog svetskog rata u Rijeci i okolini je još dobrih deset godina bilo oružanih sukoba oko statusa grada (da li treba da bude u sklopu Italije, u sklopu Jugoslavije ili grad-država) da bi do tridesetih Rijeka definitivno bila deo Italije. Po završetku drugog svetskog rata bila je pod Vojnom Upravom Jugoslovenske Armije (VU JA) da bi od 1947. godine definitivno bila deo Jugoslavije. Iz prethodnog se vidi da Rijeka ima zanimljivu prošlost, a deo tog bogatog tehničkog nasleđa čini i zaovstavština braće Janković (Jankovich u dokumentima). 

    Verovatno je braći Janković inspiraciju za njihov dizajn pružio Audi Typ A koji se pojavio 1934. godine i bio je prvi automobil sa motorom smeštenim centralno iza leđa vozača. A možda i nije, ko zna... Ajde da obradimo prvo ono što je poznato. Kada je tačno počelo da se radi na razvoju automobila nije poznato, ali sačuvani tehnički crteži koje je izradio Đino Janković (Gino Jankovich) datiraju iz 1935. godine.

 

 

 

    Na tim dokumentima se vidi da su kočnice sa Bjuika (Buick) iz 1933. godine, da je dobar deo vešanja (koje je nezavisno) preuzet od modela Ford V8 Saloon iz 1935. godine. Osim toga, vide se i ostali detalji automobila, kao što su Alfin redni šestocilindraš, centralno postavljen motor, tri sedišta postavljena u liniji od kojih je ono centralno za vozača, položeni hladnjak da bi se dobio aerodinamičniji oblik, šasija koja djelom ima elemente sa modela 6C 2300 (motor, menjač i diferencijal je iz tog modela),... Ukratko, vrlo napredna, i što ne reći smela koncepcija. To je čak i prvi sportski automobil sa centralno postavljenim motorom iza vozača namenjen saobraćaju na javnim putevima. Uz Đinov potpis vidi se i datum izrade projekta (11.12.1935. god.) tako da sumnjam da je rad na samom automobilu počeo pre 1936. godine. Alfa Romeo 6C 2300 Pescara i Alfa Romeo 6C 2300 Gran Turismo imaju brojeve šasija od 700101 do 700635. Braća Janković su uzeli onu sa brojem šasije 700316, što će reći da je proizvedena 1934. godine. Na fotografijama se vidi i testna varijanta vozila kada još nije napravljena karoserija. Vidi se i da je taj nedovršeni model imao registraciju FM 2757 (FM je oznaka za Fiume). Ta fotografija nedovršenog vozila najverovatnije datira iz 1937. ili 1938. godine. Sama karoserija je izrađena u Riječkoj kompaniji Lampo (mislim da je to bilo brodogradilište), a postoje podaci da je pomogao Herman Garber, karoserist iz Švajcarske, no nema nikakve pisane potvrde toga. Po nekim podacima 1938. godine je ubačen novi motor (isto sa 6C 2300, a u trenutno restauriranom vozilu se nalazi motor tog godišta) sa tri karburatora Weber 36 DO4 (u Đinovim crtežima motor je sa jednim karburatorom). U svakom slučaju, automobil je završen pre početka drugog svetskog rata što i svedoče predratne fotografije.

 

 

 

Kažu da je automobil bio skriven od 1941. do 1945. godine. Kapitulacija Italije 1943. godine zatekla je braću Janković na nekih tridesetak kilometara daleko od Moskve. Tada se vraćaju u Rijeku i, naravno, rade za Nemce (tehnički poslovi oko održavanja i popravka voznog parka). U Rijeku 1945. godine ulaze jugoslovenski partizani pa je grad pod kontrolom Jugoslovenske Armije. Kao vlasnici velikog privatnog posla uoči nastupajuće nacionalizacije braća Janković nisu vidjeli svoju budućnost u Jugoslaviji. Tada se na automobilu pojavljuju i oznake Jugoslavije. VU JA (Vojna Uprava Jugoslovenske Armije) je izdala 24.12.1946. god. dokument koji možemo nazvati i saobraćajna dozvola (Licenza di Circolazione), a koji se štampao na italijanskom, hrvatskom i slovenačkom jeziku. Ručno pisani podaci su na italijanskom, a evo kako je ispunjeno:
- registarski broj: R0559
- broj motora: 700316
- broj sedišta: 3
- vlasnik: Fratelli Jankovich fu Matteo
- adresa: Fiume, via Ciotta 27
- datum važenja dozvole: od 24.12.1946. do 31.12.1946.
- dozvola važi za područija: Istria, Litorale Sloveno e Zona A

 

    Tako su braća sa svojim sportskim automobilom došli u Trst. Tada su prodali auto jednom američkom vojnom oficiru koji auto odvodi u Nju Jork (New York). Automobil potom menja nekoliko vlasnika, postoje i pisma koja se šalju Luiđi Fuziju (Luigi Fusi), osnivaču muzeja Alfa Romea, čoveku koji verojatno drži rekord po stažu u jednoj kompaniji (65 godina u Alfa Romeu) i učestvovao je u projektovanju svih modela iz predratnog vremena. On u odgovorima ne piše o sportskom autu kao da je on deo Alfa Romea. U biltenu Alfa Romea iz 1981. godine stoji da ima na prodaju ,,the Jankovich Alfa Romeo'' izrađena 1940. godine na bazi 6C 2300 i da je potrebna restauracija. Prodavac se nalazi u Severnoj Irskoj. Restauracija se desila 2004. godine pa je automobil iste godine ponuđen na aukciji u Parizu. Automobil je izazvao veliko interesovanje, no od prodaje se odustalo i to najviše zbog jedne zakonske stavke, naime ako se u katalogu navedu netačni podaci može se krivično odgovarati i 10 godina poslije izvršene prodaje. Kako je objasnio prodavac, odustali su jer, jednostavno, nisu imali dovoljno podataka o automobilu. Posle toga se pojavljuju razne priče o automobilu koje se uglavnom ne mogu potvrditi, no, meni lično, su mnoge sumnjive. 

Neke od tih priča idu ovako:

- Vitorio Jano 1934. godine ustupa braći Janković šasiju i motor da rade na razvoju novog trkačkog automobila u koji bi se kasnije ubacio V12 motor. Kako je 1936. godine predstavljeni Alfa Romeo 12 C nije pokazao kao uspešan model Vitorio Jano 1937. godine dobija otkaz. Time prestaje i fabrička podrška braći Janković u razvoju bolida, pa oni prave civilni automobil. Hm, ovo mi ,,ne pije vodu'' iz nekoliko razloga. Prvo, ako su već imali fabričku podršku zašto im nisu dali 8C umjesto 6C? Drugo, za koji to V12 motor je predviđen bolid braće Janković, onaj iz bolida 12C? Treće, ako je već rađen za trke zašto se od materijala koristi samo čelik? Tada su se već uveliko koristili lakši materijali. Četvrto, zašto tri sedišta kada su tada svi trkački modeli bili jednosjedi? Peto, znajući kakvo je stanje u Alfa Romeu bilo tada i kakvih je problema imao Vitorio Jano čisto sumnjam da bi projekat prepustio bilo kome nemajući potpunu kontrolu nad istim. 

- Braća Janković su imali uvid u projekte koje je radio Vifredo Rikart (Wifredo Ricart), pre svega misleći se na tipo 163. Ipak, ustupio im je šasiju, a nije motor. S' obzirom da je projekat na razvoju tipa 163 počeo 1937. godine tu se ne pokapaju datumi. Takođe, Jankovići su imali jednostavniju šasiju od one koju je projektovao Rikart. 
- Bežanje braće Janković kroz blokade u decembru 1946. godine izbegavajući metke zahvaljujući brzom i niskom automobilu. Mislim da je ovo dio mitologije, tim pre jer su imali dozvolu da se kreću automobilom prema Trstu koji im je i bio cilj. 
- Da sada ne nabrajam sve. Recimo, ko je i kada u naziv automobila ubacio ono Aerodinamica Spider? Kažem, moguće da ima istine u svim pričama, no ja sam napisao ono za šta se može pouzdano utvrditi zahvaljujući bogatoj projektnoj dokumentaciji braće Janković. 

Kako god bilo, ova Alfa Romeo braće Janković je vrlo napredan tehnički uredak, pa iako nije nastala u Jugoslaviji predstavlja deo tehničke istorije nekadašnje države. Zato i ovu priču, da se tako izrazim, uslovno postavljam ovdje. Po mnogu čemu, automobil ispred svog vremena koji ne bi trebalo zaboraviti, a ovo je moj skromni doprinos tome. 

 

Preuzeto sa: Drumska vozila iz Jugoslavije

[Ivan 17594]

 

    

 

    

 

 

Braca Jankovic fotografisani u toku razvoja automobila, u okolini Rijeke:

 

  

 

 

 

Edited December 27, 2018 by Ivan